دا ښه پیژندل شوي اقتصادي اصول دي چې د فزیکي زیربنا پراختیا په ځانګړې توګه د سړک او بریښنا پراختیا د اقتصادي ودې هڅولو کې اوږده لاره ده چې په پایله کې د خلکو سوکالۍ راولي. د سړک او بریښنا د زیربنا د پراختیا لپاره هر ډول مرستې یا مرستې باید د خلکو د هوساینې او هوساینې په برخه کې ښه راغلاست وي ځکه چې په دې حالت کې د پورونو په جال کې د راښکته کیدو امکان نشته لکه څنګه چې سریلانکا یا چین ته د پور ورکولو په صورت کې پیښ شوی. په پاکستان کې د چین – پاکستان اقتصادي دهلیز (C-PEC) لپاره پور.
په دې ورځو کې د نیپال په پارلمان کې د MCC تړون د تصویب پروسه روانه ده. اصلي سیاسي ګوندونه لکه د نیپال کانګریس او کمونیسټان او د دوی متحدین د دې په حق کې دي خو د خلکو یوه برخه د خلکو سره په اړیکه کې د دې مخالفت کوي او په خپله کچه هڅه کوي چې قانع کړي چې د MCC تړون د نیپال لپاره ښه نه دی. . حتی په ټولنیزو رسنیو کې داسې ویډیوګانې هم شتون لري چې د نیپال په کلیوالي سیمو کې د متحده ایالاتو اردو سرتیرو ته د کښته کیدو په څیر بد وړاندیز کوي. د پایلې په توګه، لوی شمیر نیپالیان د خپل هیواد د راتلونکي په اړه مغشوش او اندیښمن دي.
نو، ټول جنجال په څه کې دی؟ ایا MCC د نیپال د خلکو لپاره ښه دی؟ ولې ځینې خلک مخالفت کوي؟
د د زریزې ننګونې کارپوریشن (MCC) د متحده ایالاتو د بهرنیو مرستو یوه خپلواکه اداره ده، د متحده ایاالتو د کانګرس لخوا د 2004 په جنوري کې رامینځته شوې. د MCC موخه د مخ پر ودې هیوادونو سره د ملګرتیا له لارې د اقتصادي ودې له لارې د بې وزلۍ کمول دي چې د ښې حکومتولۍ، اقتصادي ازادۍ او په خپلو اتباعو پانګونې ته ژمن دي. .
د MCC تړون په ساده ډول د MCC (د بیلګې په توګه د متحده ایالاتو حکومت) او د یو پرمختلونکي هیواد شریک تر مینځ یو تړون یا تړون دی چې د اقتصادي ودې هڅوونکو فعالیتونو لپاره د مالي مرستې چمتو کولو په هدف مصرف کیږي چې په پای کې به د غربت کمولو کې مرسته وکړي.
د MCC تړون نیپال یو تړون دی چې په 2017 کې د متحده ایالاتو او نیپال ترمنځ لاسلیک شو چې د ښه کولو لپاره USD 500 ملیون (د نږدې 6000 ملیون نیپالي روپیو معادل) مرستې چمتو کوي. د سړک او قدرت په نیپال کې زیربناوې. دا پیسې بسپنه ده، پور نه دی پدې معنی چې په راتلونکي کې د بیرته ورکولو لپاره هیڅ مسؤلیت شتون نلري او هیڅ ډول تارونه نلري. د نیپال حکومت ژمنه کړې چې د دې هدف لپاره د خپل فنډ څخه 130 ملیون ډالر نور مرسته وکړي.
د فزیک زیربنا د پراختیا لپاره د متحده ایالاتو لخوا دا مرسته د قانون د حاکمیت پراساس د ډیموکراتیکو بنسټونو د عدم تشدد او اساسي قانون په پراختیا کې د نیپالیانو د ویاړ لاسته راوړنې (په وروستیو لسیزو کې) ممکنه شوې.
دا ښه پیژندل شوي اقتصادي اصول دي چې د فزیکي زیربنا پراختیا په ځانګړې توګه د سړک او بریښنا پراختیا د اقتصادي ودې هڅولو کې اوږده لاره ده چې په پایله کې د خلکو سوکالۍ راولي. د سړک او بریښنا د زیربنا د پراختیا لپاره هر ډول مرستې یا مرستې باید د خلکو د هوساینې او هوساینې په برخه کې ښه راغلاست وي ځکه چې په دې حالت کې د پورونو په جال کې د راښکته کیدو امکان نشته لکه څنګه چې سریلانکا یا چین ته د پور ورکولو په صورت کې پیښ شوی. په پاکستان کې د چین – پاکستان اقتصادي دهلیز (C-PEC) لپاره پور.
مګر د مرستې ادارې څخه د پراختیایي مرستې ترلاسه کولو لپاره ممکن د پارلمان تصویب ته اړتیا ونلري. دا ریښتیا ده چې د MCC تړون نیپال کولی شي د پارلماني تصویب پرته په ښه توګه پرمخ ولاړ شي مګر په راتلونکي کې د هرې قضیې یا اختلافاتو په صورت کې پروژې ممکن د بیوروکراټیک او قضایی پروسیجرونو په سر کې ګیر شي. د پروژې هر ډول احتمالي ځنډ به پدې معنی وي چې د پروژې پایلې به په خپل وخت پوره نه شي چې د تمویل اداره به نشي کولی د متحده ایالاتو کانګرس ته تشریح کړي. د نیپال د پارلمان لخوا تصویب به دا تړون یا تړون د دوه خپلواکو هیوادونو ترمینځ د نړیوال تړون سره مساوي کړي چې د دې معاهدې احکام به د سیمه ایزو قوانینو او ضوابطو دمخه لومړیتوب ترلاسه کړي چې په پایله کې به د پروژو په وخت پلي کیدو احتمال زیات کړي.
حقیقت دا دی چې دوه لوی مخالف ګوندونه لکه. د نیپال کانګریس او کمونیسټان د MCC تړون سره موافق دي په ځانګړي توګه د دې حقیقت په پام کې نیولو سره چې دا تړون د الټر نیشنلیسټ PM KP شرما اولي په مشرۍ لاسلیک شوی باید د خلکو لپاره د پایلې ترلاسه کولو لپاره کافي وي. ډیری پرمختللی هیوادونه دا ډول فرصت نه ترلاسه کوي. دا په نیپال کې د قانون د حاکمیت پراساس د ډیموکراتیکو ادارو د سوله ایز تحول په توګه پیژندل شوی. د نیپال د اقتصاد د پراختیا لپاره ډیر څه ته اړتیا ده؛ د MCC دا مرسته یو کوچنی ګام دی چې هیله لري د څرخ په حرکت کې مرسته وکړي.
هغه څوک چې مخالف دي شاید زینوفوبیک وي او نه غواړي چې سړک او بریښنا کلیوالو سیمو ته ورسیږي. مګر داسې ښکاري چې د MCC تړون نیپال سره مخالفت کیدای شي د متحده ایالاتو سره د چین د مشهورې سیالۍ برخه وي. دا ځکه چې د خلکو په وړاندې دوه روایتونه وړاندې کیږي.
لومړی د MCC تړون سریلانکا د لغوه کولو قضیه ده. د مدیره هیئت بند شوی د سریلانکا د حکومت سره د 480 ملیون ډالرو تړون. دا فنډ باید په کولمبو کې د ټرانسپورټ زیربناوو د لوړولو لپاره وکارول شي. وړاندیز شوی تړون د سریلانکا د پخواني حکومت ملاتړ درلود مګر دا په ټاکنو کې د ګوتابایا راجاپاکسي لخوا له دندې ګوښه شو چې د چین سره دوستانه ګڼل کیږي. دا یوه ټاکنیزه مسله وه او د حکومت له بدلون وروسته پروژه لغوه شوه. دا په زړه پورې ده چې یادونه وکړو چې چین وتوانید چې د هامبنټوټا بندر د سمندري اډې لپاره د 90 کلونو په اجاره باندې خوندي کړي کله چې سریلانکا چینایي پور ورکونکو ته د پور بیرته ورکولو کې ناکام شو.
بله قضیه د خلکو په وړاندې استدلال کوي چې نیپال به بل افغانستان شي که چیرې د MCC تړون نیپال د پارلمان له لارې تیریږي. دا مسخره ده ځکه چې د نیپال او افغانستان سیاسي او ټولنیز شرایط یو له بل سره مخالف دي. نیپال یو سوله ایز، دیموکراتیک جمهوریت دی چیرې چې د قانون حاکمیت د پام وړ ریښې لري. له بلې خوا افغانستان له ترهګرو ډلو سره د اړیکو اوږد تاریخ لري. افغاني ټولنه د قبيلوي تړاوونو او وفاداريو ځانګړتيا لري. له بده مرغه، دا د اوږدې مودې لپاره د تاوتریخوالي او بې ثباتۍ سره مخ دی. شوروي هلته په اتيايمو کلونو کې لاړل خو د امريکا په ملاتړ د وسله والو ډلو له خوا وشړل شول. افراطي اسلامپالو طالبانو د روسانو له وتلو وروسته واک تر لاسه کړ او په راتلونکو ورځو کې د تروریستي ډلو وده ولیدل شوه چې په پایله کې یې په امریکا او نورو ځایونو کې د سپټمبر د یوولسمې او ورته نورو تروریستي پېښو لامل شو. امریکا شل کاله مخکې هلته د اسامه بن لادن په لټه کې وه چې هغه محاکمه کړي. امریکایي ځواکونه د یو څه مودې لپاره په دې وتوانیدل چې کنټرول ترلاسه کړي خو د دوو لسیزو سخت کار اوس له منځه تللی او اوس موږ طالبان 9 لرو. له افغانستان سره د نیپال پرتله کول د خندا وړ خبره ده.
سربیره پردې، MCC لږ تر لږه د غربت کمولو لپاره کار کوي 50 مختلف هیوادونه په نړۍ کې په شمول ګانا, انډونیزیا, کینیا, کوسوو, مغلستان, پیرو, فلیپین, تنزانیا, اوکراین, دا ټول هیوادونه ګټه لري، نو نیپال باید. ولې یوازې نیپال به په انتخابي ډول د بل افغانستان د جوړیدو له خطر سره مخ شي؟
یوازینی دنده چې د MCC تړون په نیپال کې لري د سړکونو جوړول او کورنیو او صنعتونو او سوداګرۍ ته بریښنا تولید او عرضه کول دي. MCC باید د دې اغیزې پروژې پلي کړي لکه څنګه چې دا په اروپا، افریقا او آسیا کې په څو نورو پرمختللو هیوادونو کې ترسره کوي.
***
د نیپال لړۍ مقالې:
| خپور شوی | |
| له هند سره د نیپال اړیکې په کوم لوري روانې دي؟ | 06 جون 2020 |
| د نیپال ریل پټلۍ او اقتصادي پراختیا: څه غلط شوي؟ | 11 جون 2020 |
| د نیپال په پارلمان کې د MCC تړون تصویب: ایا دا د خلکو لپاره ښه دی؟ | 23 اګست 2021 |
***
 in Pakistan.){kind=link}